کد مطلب:277004 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:126
معنای اجودهم سلاحا چیست؟
در مورد معنای این جمله كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است «و اجودهم سلاحا» (یعنی: اسلحه ی سربازان آن مرد هاشمی بهتر از اسلحه ی سربازان كشورهای عربی است)
[ صفحه 419]
علی الظاهر این جمله، اشاره به صفت صبر و استقامت و ایثارگری لشكریان كفرستیز اسلام در میدان جنگ است.
و شاید هم اشاره به شعارهای كوبنده «الله اكبر و یا لا اله الا الله» در هنگام حمله، و هجوم به سپاه دشمن باشد چنانكه در روایت مربوط به «سیدحسنی» آمده است كه لشكریان او در وقت جنگ فریاد برمی آورند و مانند گرگها صدا می كنند و مسلمست كه این فریاد، فریادهای بیهوده و بیفایده نیست، و قطعا فریادی است كه لرزه بر اندام دشمن می اندازد. و چنین فریادی طبیعتا باید از شعارهای اسلامی باشد.
و اما قسمت دوم حدیث: كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است: (چون فرمانروای عراق، آن مرد میان قامتی را كه دارای ریشی انبوه و موئی سرخ و دندانهائی سفید و براق است بقتل رسانید پس وای بر مردم عراق) از این جمله دو مطلب استفاده می شود كه شایان توجه است.
در مورد مطلب اول میتوان گفت: كه مقصود از آن «مرد میان قامت» كه كشته می شود، این مرد همان نفس زكیه ای است كه در برخی از اخبار به شهادت او در نجف اشرف اشاره شده [1] و همراه او یا مدتی پس از آن هفتاد نفر دیگر از صلحاء و نیكان نیز بشهادت می رسند.
و در مورد مطلب دوم كه حضرت فرموده است: پس وای بر مردم عراق، می توان اظهار عقیده كرد كه این مطلب مربوط به جنگ ایران و عراق و اعمال زور و فشار از طرف حكام بغداد بر مردم این كشور برای ادامه ی جنگ است، اضافه بر اینكه مطلب دیگری نیز از این حدیث استفاده می شود، و آن این است كه: شهادت نفس زكیه در عراق، با انقلاب اسلامی ایران، و اختلاف عراق و ایران هم بی ارتباط نیست.
دلیل بر این مطلب همان جملات اول حدیث است كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است: (خداوند بوسیله ایرانیان دین را تأیید خواهد نمود).
3- در حدیث نسبتا جامع و مفصلی كه درباره ی صفات و خصوصیات تسلیم كننده ی
[ صفحه 420]
پرچم فتح و پیروزی (و یا بیعت) به امام زمان علیه السلام از پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله روایت شده چنین آمده است: «ابان بن عثمان، از حضرت ابوعبدالله جعفر بن محمد علیهماالسلام روایت كرده است كه آن حضرت فرمود:
«روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله در بقیع بود، كه علی علیه السلام آمد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله جویا شد، عرض كردند در بقیع است، علی علیه السلام نزد آن حضرت آمد و سلامش كرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بنشین، و او را در سمت راست خود نشانید، سپس جعفر بن ابیطالب» آمد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله جویا شد به او گفته شد كه پیغمبر در بقیع است. او بنزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و سلامش كرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در سمت چپ خود نشانید، سپس عباس (عموی پیغمبر) آمد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله جویا شد به او نیز گفته شد كه در بقیع است. او نیز نزد آن حضرت آمد و سلامش كرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در پیش روی خود نشانید.
سپس پیامبر صلی الله علیه و آله رو به علی علیه السلام نموده و فرمود: آیا مژده ات ندهم؟ آیا خبرت ندهم عرض كرد: چرا یا رسول الله: فرمود: جبرئیل اندكی پیش نزد من بود و مرا خبر داد، آن قائمی كه در آخر زمان خروج می كند و زمین را پر از عدل می نماید همانطور كه از ظلم و ستم پر شده باشد، از نسل تو و از فرزندان حسین علیه السلام است. علی علیه السلام عرض كرد یا رسول الله هیچ خیری از جانب خدا بما نرسیده است مگر آنكه بدست شما بوده است.
سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله رو به جعفر بن ابیطالب نموده و فرمود:
یا جعفر ألا أبشرك، ألا أخبرك؟ آیا مژده ات ندهم؟ آیا خبرت ندهم؟ عرض كرد چرا یا رسول الله! فرمود: جبرئیل اندكی پیش نزد من بود و بمن خبر داد «ان الذی یدفعها الی القائم هو من ذریتك، أتدری من هو قال لا، قال: ذاك الذی وجهه كالدینار و أسنانه كالمنشار، و سیفه كحریق النار، یدخل الجبل ذلیلا و یخرج منه عزیزا یكتنفه جبرئیل و میكائیل».: «آن كسی كه آنرا (یعنی: پرچم را) به قائم می سپارد او از نسل تو است. آیا میدانی او كیست؟ عرض كرد: نه، فرمود: او همان كسی است كه صورتش همچون دینار «گرد» و متلالاء است (و در نسخه دیگر صورتش مانند قرص ماه دایره مانند، و نورانی است) و دندانهایش همانند اره، و شمشیرش همچون شعله ی آتش است. با خواری در (سرزمین) «جبل» داخل می شود، و با عزت و سربلندی از آنجا بیرون می آید، جبرئیل و میكائیل او را در میان می گیرند.
[ صفحه 421]
سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله به عباس متوجه گردید و فرمود: ای عمو آنچه را كه جبرئیل بمن خبر داد تو را خبر ندهم؟ عرض كرد چرا رسول الله، حضرت فرمود: جبرئیل بمن گفت، وای بر نسل تو از فرزندان عباس، پس عباس عرض كرد یا رسول الله! آیا از زنان خود دوری نجویم؟ حضرت به او فرمود: خداوند از آنچه شدنی است فارغ شده است». [2] .
توضیح:
برای درك صحیح معنای برخی از جملات حدیث مذكور لازم است توضیح كوتاهی بدهیم:
1- در مورد تشبیه صورت تسلیم كننده ی پرچم پیروزی به حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است «وجهه كالدینار» (صورت ا و مانند دینار، سرخ و متلالاء است) باید گفت: این تشبیه چند علت دارد:
یا اینكه این تشبیه بلحاظ گرد بودن صورت طرف است، یا بخاطر زردی و قرمزی رنگ آنست، و یا اینكه مقصود هر دوی آنهاست. ولی ظاهرا منظور از این تشبیه، گردی صورت و نورانیت آنست، زیرا همانگونه كه در حدیث امام صادق علیه السلام درباره ی «سیدحسنی» نقل نمودیم، در آن حدیث امام علیه السلام فرموده است، او جوانمرد خوش صورت و خوش قیافه ای است كه از طرف قزوین و طالقان و دیلم خروج می كند و بنابراین علی الظاهر وجه تشبیه صورت بدینار با توجه به اینكه دینار، سكه ی طلا می باشد، همان زیبائی و طراوت رنگ چهره و «گرد» بودن صورت است.
2- در مورد تشبیه دندانها به (اره) بنظر قاصر نویسنده ی این سطور، این تشبیه چندان مناسبتی ندارد، زیرا آنچه با (اره) مناسبت دارد «زبان» است مثل اینكه گفته می شود فلانی زبانش مانند (اره) و یا شمشیر برنده است و اگر معنی جمله ی مذكور، همانگونه كه گفتیم درست باشد ممكن است، در موقع نوشتن جمله ی عربی حدیث (اسنانه كالمنشار) كه معنای آن (و دندانهایش مانند اره است) با جمله ی (لسانه كالمنشار) اشتباه شده و سهوا (اسنانه) به جای (لسانه) نوشته شده باشد.
[ صفحه 422]
به هر حال اگر این توضیح درست باشد، وجه تشبیه «زبان» به «اره» كنایه از فصاحت و بلاغت و نفوذ كلام و تأثیر سخن است و این همان چیزی است كه امام صادق علیه السلام درباره ی «حسنی» فرموده است: «و ینادی بصوت له فصیح» یعنی:سیدحسنی، با صدائی رسا و بلند فریاد برمی آورد و از مردم استمداد می طلبد تا دین خدا را یاری كنند.
اما اگر خود همان كلمه، یعنی: (و اسنانه) درست باشد امكان دارد، اشاره به فاصله ی بین دندانها و جدا بودن آنها از یكدیگر باشد چنانكه در روایت مفصلی كه از امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی علامات قیام حضرت قائم علیه السلام رسیده است و آن حضرت، صفات و خصوصیات مردی را كه همنام با پیغمبری است و سمت ریاست و فرمانروایی ملت مسلمان ایران را بعهده دارد، بیان می نماید، از جمله می فرماید: بیخ دندانهای او از هم فاصله دارد.
3- درباره ی این مطلب كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله به جعفر بن ابیطالب فرموده است:
«ان الذی یدفعها الی القائم، هو من ذریتك» یعنی: آنكس كه پرچم را به حضرت قائم علیه السلام خواهد سپرد او از (ذریه) و نسل تو می باشد» چنین فهمیده می شود كه: آن شخصیتی كه (در ایران) قیام می كند، و زمام امور حكومت اسلامی را بدست می گیرد و در نتیجه پس از پیروزی در جنگ پرچم را بدست حضرت قائم علیه السلام می سپارد، او مردی از اولاد جعفر بن ابیطالب است، در صورتی كه چنین نیست وآنچه كه شهرت دارد و معروف است و دراخبار زیادی نیز بدان تصریح شده این است كه:
آنكس كه در ایران بحكومت می رسد و فرمانروای مطلق ایرانیان می گردد و لشكریان سفیانی را شكست می دهد و سرانجام در كوفه با حضرت مهدی علیه السلام بیعت می نماید یا بیعت خود را از كوفه برای آن حضرت می فرستد سیدحسنی خراسانی است.بنابراین اگر ما بخواهیم این روایت را همانگونه كه هست بپذیریم ناچار باید بگوئیم كه: چنین شخصیتی، یا اینكه در پیشبرد اهداف انقلاب و تداوم آن با (سیدحسنی) همگام و همراه و همرزم است و یا اینكه او در واقع، همان سیدحسنی معروف است و اینكه رسول خدا صلی الله علیه و آله به «جعفر» فرموده است: او مردی از نسل تو می باشد منظورش این بوده است كه (سیدحسنی) از ناحیه ی نسبت مادری به جعفر بن ابی طالب علیه السلام نیز منتسب می گردد و دور هم نیست كه چنین باشد.
[ صفحه 423]
4- و اما جمله ی آخر حدیث كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است:
«یدخل الجبل ذلیلا و یخرج منه عزیزا» یعنی او با ذلت و خواری در «جبل» (و یا سرزمین جبل) داخل می شود، و از آنجا با عزت و عظمت بیرون می آید: این جمله شایان دقت، و نیازمند بحث و بررسی دقیق است، زیرا لفظ «جبل» در اصطلاح حدیث، و هم چنین نزد علماء جغرافی، به منطقه ی خاصی در ایران اطلاق شده كه مآلا یا مقصود از آن ایران، و مناطق كوهستانی این سرزمین، مانند قزوین و همدان و كرمانشاه و قم و امثال آنهاست، و یا در حقیقت مقصود از جبل، همان شهر مذهبی و مقدس «قم» می باشد، و در این زمینه شواهدی از تاریخ و حدیث در دست است كه ذیلا به آنها اشاره می كنیم.
[ صفحه 419]
علی الظاهر این جمله، اشاره به صفت صبر و استقامت و ایثارگری لشكریان كفرستیز اسلام در میدان جنگ است.
و شاید هم اشاره به شعارهای كوبنده «الله اكبر و یا لا اله الا الله» در هنگام حمله، و هجوم به سپاه دشمن باشد چنانكه در روایت مربوط به «سیدحسنی» آمده است كه لشكریان او در وقت جنگ فریاد برمی آورند و مانند گرگها صدا می كنند و مسلمست كه این فریاد، فریادهای بیهوده و بیفایده نیست، و قطعا فریادی است كه لرزه بر اندام دشمن می اندازد. و چنین فریادی طبیعتا باید از شعارهای اسلامی باشد.
و اما قسمت دوم حدیث: كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است: (چون فرمانروای عراق، آن مرد میان قامتی را كه دارای ریشی انبوه و موئی سرخ و دندانهائی سفید و براق است بقتل رسانید پس وای بر مردم عراق) از این جمله دو مطلب استفاده می شود كه شایان توجه است.
در مورد مطلب اول میتوان گفت: كه مقصود از آن «مرد میان قامت» كه كشته می شود، این مرد همان نفس زكیه ای است كه در برخی از اخبار به شهادت او در نجف اشرف اشاره شده [1] و همراه او یا مدتی پس از آن هفتاد نفر دیگر از صلحاء و نیكان نیز بشهادت می رسند.
و در مورد مطلب دوم كه حضرت فرموده است: پس وای بر مردم عراق، می توان اظهار عقیده كرد كه این مطلب مربوط به جنگ ایران و عراق و اعمال زور و فشار از طرف حكام بغداد بر مردم این كشور برای ادامه ی جنگ است، اضافه بر اینكه مطلب دیگری نیز از این حدیث استفاده می شود، و آن این است كه: شهادت نفس زكیه در عراق، با انقلاب اسلامی ایران، و اختلاف عراق و ایران هم بی ارتباط نیست.
دلیل بر این مطلب همان جملات اول حدیث است كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است: (خداوند بوسیله ایرانیان دین را تأیید خواهد نمود).
3- در حدیث نسبتا جامع و مفصلی كه درباره ی صفات و خصوصیات تسلیم كننده ی
[ صفحه 420]
پرچم فتح و پیروزی (و یا بیعت) به امام زمان علیه السلام از پیغمبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله روایت شده چنین آمده است: «ابان بن عثمان، از حضرت ابوعبدالله جعفر بن محمد علیهماالسلام روایت كرده است كه آن حضرت فرمود:
«روزی رسول خدا صلی الله علیه و آله در بقیع بود، كه علی علیه السلام آمد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله جویا شد، عرض كردند در بقیع است، علی علیه السلام نزد آن حضرت آمد و سلامش كرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بنشین، و او را در سمت راست خود نشانید، سپس جعفر بن ابیطالب» آمد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله جویا شد به او گفته شد كه پیغمبر در بقیع است. او بنزد رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و سلامش كرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در سمت چپ خود نشانید، سپس عباس (عموی پیغمبر) آمد و از رسول خدا صلی الله علیه و آله جویا شد به او نیز گفته شد كه در بقیع است. او نیز نزد آن حضرت آمد و سلامش كرد، رسول خدا صلی الله علیه و آله او را در پیش روی خود نشانید.
سپس پیامبر صلی الله علیه و آله رو به علی علیه السلام نموده و فرمود: آیا مژده ات ندهم؟ آیا خبرت ندهم عرض كرد: چرا یا رسول الله: فرمود: جبرئیل اندكی پیش نزد من بود و مرا خبر داد، آن قائمی كه در آخر زمان خروج می كند و زمین را پر از عدل می نماید همانطور كه از ظلم و ستم پر شده باشد، از نسل تو و از فرزندان حسین علیه السلام است. علی علیه السلام عرض كرد یا رسول الله هیچ خیری از جانب خدا بما نرسیده است مگر آنكه بدست شما بوده است.
سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله رو به جعفر بن ابیطالب نموده و فرمود:
یا جعفر ألا أبشرك، ألا أخبرك؟ آیا مژده ات ندهم؟ آیا خبرت ندهم؟ عرض كرد چرا یا رسول الله! فرمود: جبرئیل اندكی پیش نزد من بود و بمن خبر داد «ان الذی یدفعها الی القائم هو من ذریتك، أتدری من هو قال لا، قال: ذاك الذی وجهه كالدینار و أسنانه كالمنشار، و سیفه كحریق النار، یدخل الجبل ذلیلا و یخرج منه عزیزا یكتنفه جبرئیل و میكائیل».: «آن كسی كه آنرا (یعنی: پرچم را) به قائم می سپارد او از نسل تو است. آیا میدانی او كیست؟ عرض كرد: نه، فرمود: او همان كسی است كه صورتش همچون دینار «گرد» و متلالاء است (و در نسخه دیگر صورتش مانند قرص ماه دایره مانند، و نورانی است) و دندانهایش همانند اره، و شمشیرش همچون شعله ی آتش است. با خواری در (سرزمین) «جبل» داخل می شود، و با عزت و سربلندی از آنجا بیرون می آید، جبرئیل و میكائیل او را در میان می گیرند.
[ صفحه 421]
سپس رسول خدا صلی الله علیه و آله به عباس متوجه گردید و فرمود: ای عمو آنچه را كه جبرئیل بمن خبر داد تو را خبر ندهم؟ عرض كرد چرا رسول الله، حضرت فرمود: جبرئیل بمن گفت، وای بر نسل تو از فرزندان عباس، پس عباس عرض كرد یا رسول الله! آیا از زنان خود دوری نجویم؟ حضرت به او فرمود: خداوند از آنچه شدنی است فارغ شده است». [2] .
توضیح:
برای درك صحیح معنای برخی از جملات حدیث مذكور لازم است توضیح كوتاهی بدهیم:
1- در مورد تشبیه صورت تسلیم كننده ی پرچم پیروزی به حضرت ولی عصر (ارواحنا له الفداء) كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است «وجهه كالدینار» (صورت ا و مانند دینار، سرخ و متلالاء است) باید گفت: این تشبیه چند علت دارد:
یا اینكه این تشبیه بلحاظ گرد بودن صورت طرف است، یا بخاطر زردی و قرمزی رنگ آنست، و یا اینكه مقصود هر دوی آنهاست. ولی ظاهرا منظور از این تشبیه، گردی صورت و نورانیت آنست، زیرا همانگونه كه در حدیث امام صادق علیه السلام درباره ی «سیدحسنی» نقل نمودیم، در آن حدیث امام علیه السلام فرموده است، او جوانمرد خوش صورت و خوش قیافه ای است كه از طرف قزوین و طالقان و دیلم خروج می كند و بنابراین علی الظاهر وجه تشبیه صورت بدینار با توجه به اینكه دینار، سكه ی طلا می باشد، همان زیبائی و طراوت رنگ چهره و «گرد» بودن صورت است.
2- در مورد تشبیه دندانها به (اره) بنظر قاصر نویسنده ی این سطور، این تشبیه چندان مناسبتی ندارد، زیرا آنچه با (اره) مناسبت دارد «زبان» است مثل اینكه گفته می شود فلانی زبانش مانند (اره) و یا شمشیر برنده است و اگر معنی جمله ی مذكور، همانگونه كه گفتیم درست باشد ممكن است، در موقع نوشتن جمله ی عربی حدیث (اسنانه كالمنشار) كه معنای آن (و دندانهایش مانند اره است) با جمله ی (لسانه كالمنشار) اشتباه شده و سهوا (اسنانه) به جای (لسانه) نوشته شده باشد.
[ صفحه 422]
به هر حال اگر این توضیح درست باشد، وجه تشبیه «زبان» به «اره» كنایه از فصاحت و بلاغت و نفوذ كلام و تأثیر سخن است و این همان چیزی است كه امام صادق علیه السلام درباره ی «حسنی» فرموده است: «و ینادی بصوت له فصیح» یعنی:سیدحسنی، با صدائی رسا و بلند فریاد برمی آورد و از مردم استمداد می طلبد تا دین خدا را یاری كنند.
اما اگر خود همان كلمه، یعنی: (و اسنانه) درست باشد امكان دارد، اشاره به فاصله ی بین دندانها و جدا بودن آنها از یكدیگر باشد چنانكه در روایت مفصلی كه از امیرالمؤمنین علیه السلام درباره ی علامات قیام حضرت قائم علیه السلام رسیده است و آن حضرت، صفات و خصوصیات مردی را كه همنام با پیغمبری است و سمت ریاست و فرمانروایی ملت مسلمان ایران را بعهده دارد، بیان می نماید، از جمله می فرماید: بیخ دندانهای او از هم فاصله دارد.
3- درباره ی این مطلب كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله به جعفر بن ابیطالب فرموده است:
«ان الذی یدفعها الی القائم، هو من ذریتك» یعنی: آنكس كه پرچم را به حضرت قائم علیه السلام خواهد سپرد او از (ذریه) و نسل تو می باشد» چنین فهمیده می شود كه: آن شخصیتی كه (در ایران) قیام می كند، و زمام امور حكومت اسلامی را بدست می گیرد و در نتیجه پس از پیروزی در جنگ پرچم را بدست حضرت قائم علیه السلام می سپارد، او مردی از اولاد جعفر بن ابیطالب است، در صورتی كه چنین نیست وآنچه كه شهرت دارد و معروف است و دراخبار زیادی نیز بدان تصریح شده این است كه:
آنكس كه در ایران بحكومت می رسد و فرمانروای مطلق ایرانیان می گردد و لشكریان سفیانی را شكست می دهد و سرانجام در كوفه با حضرت مهدی علیه السلام بیعت می نماید یا بیعت خود را از كوفه برای آن حضرت می فرستد سیدحسنی خراسانی است.بنابراین اگر ما بخواهیم این روایت را همانگونه كه هست بپذیریم ناچار باید بگوئیم كه: چنین شخصیتی، یا اینكه در پیشبرد اهداف انقلاب و تداوم آن با (سیدحسنی) همگام و همراه و همرزم است و یا اینكه او در واقع، همان سیدحسنی معروف است و اینكه رسول خدا صلی الله علیه و آله به «جعفر» فرموده است: او مردی از نسل تو می باشد منظورش این بوده است كه (سیدحسنی) از ناحیه ی نسبت مادری به جعفر بن ابی طالب علیه السلام نیز منتسب می گردد و دور هم نیست كه چنین باشد.
[ صفحه 423]
4- و اما جمله ی آخر حدیث كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله فرموده است:
«یدخل الجبل ذلیلا و یخرج منه عزیزا» یعنی او با ذلت و خواری در «جبل» (و یا سرزمین جبل) داخل می شود، و از آنجا با عزت و عظمت بیرون می آید: این جمله شایان دقت، و نیازمند بحث و بررسی دقیق است، زیرا لفظ «جبل» در اصطلاح حدیث، و هم چنین نزد علماء جغرافی، به منطقه ی خاصی در ایران اطلاق شده كه مآلا یا مقصود از آن ایران، و مناطق كوهستانی این سرزمین، مانند قزوین و همدان و كرمانشاه و قم و امثال آنهاست، و یا در حقیقت مقصود از جبل، همان شهر مذهبی و مقدس «قم» می باشد، و در این زمینه شواهدی از تاریخ و حدیث در دست است كه ذیلا به آنها اشاره می كنیم.
[1] ناگفته نماند كه تمام خصوصياتي را كه رسول اكرم -صلي الله عليه و آله- در حديث ياد شده در مورد شخصي كه در عراق كشته مي شود بيان فرموده است با مرحوم شهيد: آيةالله سيد محمدباقر صدر (رضوان الله تعالي عليه) منطبق مي شود و البته خداوند به حقيقت امر داناتر است و العلم عند الله.
[2] غيبت نعماني ص 248-247.